Bearing witness

Vorig jaar, mei 2018, had ik eindelijk de moed om deel te nemen aan de Vrede en Verzoeningsdagen in voormalig concentratiekamp Buchenwald, georganiseerd door de Zen Peacemakers. Bernie Glassman was ooit de initiatiefnemer voor deze dagen in kamp Auschwitz-Birkenau.

Na de oorlog geboren, opgegroeid met verhalen over de verschrikkingen van de tweede wereldoorlog, had ik als babyboomer toch ook het idee dat ik geen recht van spreken had. Gaandeweg de jaren groeide het besef dat we niet alleen onze persoonlijke maar ook de collectieve wonden onder ogen moeten zien om vrede in ons zelf en in de wereld mogelijk te kunnen maken.

Wij, een internationaal gezelschap van 30 mensen, leefden 6 dagen met elkaar op het kampterrein in een van de voormalige SS-officiersgebouwen op het terrein, omgebouwd tot jeugdherberg. Onze eerste vroege ochtend meditatie was in de steengroeve. Een plek waar duizenden mannen en jongens al in de eerste weken van hun verblijf de dood vonden omdat zij niet bestand waren tegen dit onmenselijke zware werk. Ze moesten stenen hakken en een met de hand gevulde lorrie tegen de helling omhoogduwen. Velen stierven van uitputting en honger. Hun grootste misdaad was dat ze gingen staan voor menselijkheid of dat ze simpelweg tot de “verkeerde” groep behoorden. Het was ook voor mij niet te bevatten wat mensen elkaar aan kunnen aandoen- nog steeds! Ik stond oog in oog met de een van de ergste vormen van dukkha. Dit is wat de Boeddha bedoelde met “hatred”. Het was een confrontatie met angst en machteloosheid. De weerstand voelen: nee, nee, dit is te veel! Ik stelde me voor hoe het moest zijn geweest om door te leven te midden van zoveel wreedheid en onrecht. Ben ik bereid onder ogen te zien dat ik niet alleen slachtoffer ben van leed, maar ook leed veroorzaak? Dit was het thema van de verzoenings-dagen.

De dagen waren gevuld met meditatie, leerzame inleidingen, meehelpen aan de restauratie van de spoorlijn, werk in het archief, graveren van namen. In de avondsessies was er ruimte voor uitwisseling in de Council-vorm*. We deelden onze persoonlijke motivaties en ervaringen. Wij, de kinderen van dwangarbeiders, kinderen en kleinkinderen van kamp-commandanten en hoge SS-officieren, joodse mensen op zoek naar hun familiegeschiedenis, jonge mensen die na de oorlog wegvluchtten uit Duitsland omdat ze er niet meer wilden leven. Kinderen van Duitse ouders die actief waren in het verzet en jonge mensen van nu die willen weten wat er gebeurd is en hun ogen niet willen sluiten. Allemaal met ons eigen verhaal en getuige van elkaar. Verhalen over pijn, verdriet, schaamte en isolement werden bouwstenen voor compassie, verbinding en vriendschap. Meer dan ooit ervoer ik hoe de confrontatie met en de erkenning van zoveel gruwelijk menselijk onvermogen, een voedingsbodem kan zijn voor het ontkiemen van de zaden van wijsheid, compassie en vrede. Het waren rijke dagen van “common humanity”. In april 2020 organiseren de Zen-Peacemakers-Duitsland weer Vrede en Verzoeningsdagen.

~ Marij Geurts ~

*Zenmeester Joan Halifax introduceerde deze manieren om met elkaar te communiceren tijdens de vredesdagen. Er is hierbij dienstbaarheid is aan de groep, maar ook de verschillen tussen mensen worden gehonoreerd